zodanig is nog nooit zo groot geweest als nu. Onze
samenleving is verwetenschappelijkt. Er zijn groepen
die bij de discussie over bepaalde diëten, of
bijvoorbeeld over vaccinatie, veelal verwijzen naar
wetenschappelijk materiaal. Het zijn burgers met een
kritische en onderzoekende houding, wetenschap
wordt gezien als belangrijk. Maar het onderlinge
debat raakt regelmatig in een impasse. Kennelijk
overtuigen de feiten van de wetenschappers
onvoldoende, ze laten andere discussieonderwerpen
onderbelicht. Ik pleit ervoor dat er meer aandacht
komt voor het morele debat.’
Aandacht voor sociaal-culturele en
morele context
Te Molder doet veel onderzoek naar gesprekken in
debatten, ook op het gebied van voeding. ‘Even los
van het feit wie er in een debat gelijk heeft, de feiten
zijn een deel van het verhaal. Er zijn meer
overwegingen die je bij de discussie moet betrekken.’
Ze noemt als voorbeeld de persoonlijke voorkeuren
van mensen, het genieten van de smaak en het
sociale contact tijdens maaltijden. ‘Het is belangrijk
om te weten hoe mensen elkaar begrijpen. Welke
regels gebruiken ze om elkaar te beoordelen? De
wetenschapper moet de feiten niet over de schutting
gooien maar ook proberen te achterhalen welke
waarden en overtuigingen ermee verbonden zijn. De
sociaal-culturele context, en de morele betekenis van
eten en drinken (wat is goed eten, wat is een gezond
mens), is zeer belangrijk. Stel daarover vragen als je
met elkaar in discussie gaat.’ Te Molder refereert aan
de nieuwe Braziliaanse richtlijnen goede voeding
(2014), die laten zien dat aanzienlijke
gezondheidswinst is te behalen door het eten en
bereiden van vers (en gemakkelijk verkrijgbaar)
voedsel in allerlei vormen (zie ook pagina 15). ‘De
Braziliaanse voedingswetenschappers besteden veel
aandacht aan de sociale context en niet alleen aan
welke voedingsstoffen belangrijk zijn. Eten moet
lekker zijn en je welzijn bevorderen. In Nederland
hebben we nog steeds de neiging om – als iemand
zich niet aan de Richtlijnen goede voeding houdt –
een soort impliciete beschuldiging uit te spreken. Het
is voor professionals van belang om te leren hoe je de
meningen van mensen opvat en omgekeerd hoe zij
jouw ideeën beoordelen. Vraag mensen ‘wat zijn jouw
feiten, waarom zijn ze belangrijk?’
Controle loslaten
Te Molder merkt op dat een aantal belangrijke zaken
zoveel mogelijk moet aansluiten bij het alledaagse
leven. Dat heeft vooral als doel het gesprek op gang te
brengen. ‘Vraag de consument wat ze al doen om hun
eetgewoonten te verbeteren, en waarom dat
belangrijk voor hen is. De professional die kiest voor
die benadering, moet worden beloond. Dat betekent
dat ze anders moeten worden getraind.’ Ze vertelt dat
ze onder andere contacten heeft met het
Voedingscentrum. ‘Ik geef veel lezingen op dit gebied,
over voeding maar ook over andere onderwerpen
waarbij zich maatschappelijke problemen voordoen.
Overal – op ministeries, het RIVM, kenniscentra,
bedrijven – moet men wennen aan het idee dat er veel
meer moet worden aangesloten bij de uitkomst van
een gesprek. Daarmee laat je als professional een deel
van de controle los, haar of zijn rol wordt anders. Je
moet bereid zijn het gesprek aan te gaan. Het
betekent ook dat bij die manier van communiceren
consumenten medeverantwoordelijk zijn voor de
uitkomst.’ Te Molder registreert in haar contacten
met de praktijk, dat het besef inmiddels wel aanwezig
is dat de huidige benadering niet effectief is. ‘Er is
behoefte aan verandering, veranderen van
uitlegmodel naar dialoogmodel. Ik noem het ‘verder
kijken dan het feit lang is’. Probeer om verborgen
waarden en overtuigingen zichtbaar te maken. Leer
om vragen te stellen en de antwoorden mee te nemen
in de plannen die worden gemaakt. In de opleiding
van professionals vraagt die benadering om het
ontwikkelen van communicatiemethodieken waarmee
je dat vorm kunt geven.’
Veranderen van uitlegmodel naar dialoogmodel
|13
Suiker in perspectief, februari 2015
