Suiker in perspectief editie 52 | mei 2021

“Vaders geven beschadigde genen wel degelijk door aan hun kinderen” |19 Suiker in perspectief, mei 2021 Conceptie en geboorte- uitkomsten “De leefgewoontes van de vader hebben sowieso gevolgen voor de conceptie en voor het kind”, vertelt Linschooten. “Zo is het sperma van mannen met obesitas van lagere kwaliteit; de spermacellen zijn minder beweeglijk of minder in aantal. Dat is natuurlijk van invloed op de vruchtbaarheid. Ook op de geboorte-uitkomsten zijn effecten te zien: kinderen van vaders met obesitas hebben vaker een (te) laag geboortegewicht. Dit heeft echter nog niet zo veel te maken met het genoom van vader en kind.” Genetische schade “Het is bekend dat, naast veroudering, ongezonde gewoontes schade kunnen berokkenen aan het DNA. In ons onderzoek hebben we gekeken of genetische schade terug te zien is in de mannelijke geslachts- cellen en of deze schade dan ook via de vader overerfelijk is. Beide vragen konden we met ‘ja’ beantwoorden”, gaat Linschooten verder. “Bij de vorming van een spermacel komt de ontwikkeling (dus ook eventuele beschadiging) van het DNA stil te liggen. Het DNA in de spermatozoa is dus echt een reflectie van wat het lichaam er op dat moment heeft ingestopt”, verduidelijkt Linschooten. “We hebben gezien dat als het DNA van de vader beschadigd was, er dus ook echt beschadigd DNA in de zaadcel terechtkomt.” Roken “We hebben gevonden dat bepaalde leefstijl-factoren verband houden met DNA-schade die overerfelijk is”, vervolgt Linschooten. “De sterkste correlatie zagen we bij roken.” Dat is volgens Linschooten niet zo gek, want sigarettenrook bevat een veelheid aan toxische componenten met duidelijk teratogene effecten, effecten van stoffen waaraan ouders zijn blootgesteld en afwijkingen kunnen veroorzaken in de ontwikkeling van het (ongeboren) kind. Antioxidanten “Ook zagen we een verband met bruto jaarinkomen: een hoger jaarinkomen hing samen met minder genetische afwijkingen in het kind. Daarmee kunnen we waarschijnlijk wel de link leggen naar ook andere leefstijlfactoren dan roken. Mensen met een hoger inkomen roken immers niet alleen minder, ze hebben tevens meer mogelijkheden om gezonde voedings- middelen te kopen. Een van de voordelen van een gezond (en duurder) voedingspatroon is, dat het voldoende antioxidanten levert. Antioxidanten bieden bescherming tegen de schade die reactieve zuurstof- deeltjes (vrije radicalen) kunnen veroorzaken aan lichaamscellen. We konden niet specifiek één voe- dingsmiddel aanwijzen dat effect had op het DNA, met uitzondering van een mogelijk gunstige uitwer- king van ongefilterde koffie. Dat komt waarschijnlijk doordat ook in ongefilterde koffie veel antioxidanten zitten. En ook hier geldt weer: ongefilterde koffie - een lekkere espresso bijvoorbeeld - is meestal duurder dan gefilterde koffie.” Voor aanstaande vaders Linschooten besluit met een tip voor aanstaande vaders: “Het proces van de spermatogenese duurt zo’n 74 dagen. Besef dus, als je aan zwanger worden denkt, dat (beschadigd) DNA al zo’n twee maanden voor de bevruchting wordt ‘ingepakt’ in een zaadcel. Maar twee maanden voor de bevruchting ineens gezond gaan leven, is niet voldoende. Beschadigingen door bijvoorbeeld roken zijn, ook bij de vader en dus in zijn zaad, veel langer in het DNA terug te zien dan die twee maanden.” Linschooten JO. Paternal impact on genetic integrity in newborns. Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Maastricht. 2012.