Suiker in perspectief editie 47 | februari 2020

Diabetes en ramadan combineren, dat kun je leren! |15 Suiker in perspectief, februari 2020 Bouchareb: “Over de Nederlandse situatie zijn geen gegevens bekend. Wel weten we dat moslims met dia- betes behoefte hebben aan informatie hoe ze het vasten zo veilig mogelijk kunnen doen. Bovendien geven zorgprofessionals aan dat ze niet goed op de hoogte zijn van alle mogelijke problemen die zich tijdens de ramadan bij diabetespatiënten kunnen voordoen.” Uniforme boodschap “Er is bewust voor gekozen zowel zorgverleners als imams bij het programma te betrekken, zodat eventuele tegenstrijdigheden in de informatie voorkomen kunnen worden. We hebben bijvoorbeeld een handleiding ontwikkeld die de imams in een vrijdagmiddaglezing kunnen gebruiken. In 2018 en 2019 hebben we vlak voor de ramadan, in moskeeën, gezondheidscentra en buurthuizen, voorlichtings- bijeenkomsten georganiseerd voor mensen met diabetes. Ter ondersteuning gebruiken we een PowerPointpresentatie met veel beeldmateriaal. We geven de toelichting in het Nederlands, zodat de bezoekers ook enkele Nederlandse woorden leren. Dat is belangrijk in het contact met hun eigen hulpverlener. De voorlichting is ook getolkt in het Marokkaans-Arabisch of Turks. Diëtisten Elise Kuipers en Corien Maljaars hebben eetadvieskaarten gemaakt die ook in de presentatie zijn opgenomen.” Resultaten Na de voorlichting zijn bij 137 mensen onder meer nuchtere bloedglucose, HbA1c en lichaamsgewicht gemeten. De resultaten zijn vergeleken met de uitkomsten van vijf jaar eerder in de periode rondom de ramadan (nog niet gepubliceerd). “Helaas zien we geen positieve associatie tussen de eenmalige voor- lichting en deze uitkomsten, maar in de focusgroepen waarin we patiënten hebben gevraagd wat ze van het programma vonden en wat ze ervan hebben geleerd, zijn de reacties heel positief!” De toekomst Bouchareb is er duidelijk over: “We zijn nog in gesprek over wie de bijeenkomsten gaat organiseren en financieren, maar ze moeten doorgaan! Op de website van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) en op eetstoplicht.nl zijn de materialen gratis te downloaden, zodat iedereen ze kan gebruiken.” De volgende ramadan vindt plaats van 23 april tot en met 23 mei 2020. Het belang van voorlichting • Uit het focusgroeponderzoek blijkt dat moslims met diabetes type 2 een sterke wens en motivatie hebben om te vasten tijdens de ramadan en ondanks het “negatief” medisch advies en de vrijstelling vanuit het geloof, toch vasten. • Het voorlichtingsmateriaal is geschikt voor mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden en kan de doelgroep helpen om samen met de eigen zorgverlener een weloverwogen beslissing te maken over wel of niet vasten. • De ramadan biedt gelegenheid om waardevolle informatie over diabetes en gezonde leefstijl te geven en daarmee patiënten te empoweren tot beter zelfmanagement bij diabetes, ook gedurende de rest van het jaar. “Ja, ik ben gaan minderen… dan denk ik: de arts zei tegen me niet teveel ervan eten… en dadels… ik at echt veel dadels… voor ramadan ik at echt veel, 10 tot 15 stuks, maar tijdens ramadan, eet ik maar 3… dat zei ze tegen ons, 1, 2 of 3…” (uitspraak van 58-jarige vrouw met Marokkaanse achtergrond)